W czerwcu 2025 roku zakończyła się ogólnopolska akcja obywatelska pod hasłem „Tak dla religii i etyki w szkole”, mająca na celu wprowadzenie zmian w systemie oświaty. Inicjatywa, zainicjowana przez Stowarzyszenie Katechetów Świeckich we współpracy z Instytutem Ordo Iuris, zmierza do ustawowego wprowadzenia obowiązkowego wyboru lekcji religii lub etyki w polskich szkołach. Pomysł zyskał duże poparcie społeczne – zebrano ponad 500 tysięcy podpisów. Czego dotyczy projekt ustawy i dlaczego eksperci wskazują na konieczność obecności tych przedmiotów w procesie wychowania?
Społeczna mobilizacja: setki tysięcy podpisów dla wychowania z wartościami
W ciągu niespełna trzech miesięcy udało się zebrać ponad dwukrotnie więcej podpisów, niż wymaga tego ustawa o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej. Ostateczna liczba – 500 000 – została ogłoszona tuż przed złożeniem projektu w Sejmie. Podpisy zbierano w parafiach, szkołach, na uczelniach i podczas wydarzeń społecznych. Kampanię wspierała Konferencja Episkopatu Polski, wiele wspólnot katolickich oraz media konserwatywne, m.in. Radio Maryja czy Telewizja Trwam.
Pomysłodawcy argumentują, że obecna polityka Ministerstwa Edukacji zmierzająca do ograniczenia godzin religii w szkołach (z 2 do 1 godziny tygodniowo) i umieszczania ich na początku lub końcu dnia, marginalizuje wychowanie w wartościach i spycha religię do roli „dodatku”.
Dlatego w marcu 2025 roku SKŚ złożyło projekt obywatelski, który formalnie zarejestrowano 27 marca. Od tego momentu rozpoczęła się intensywna kampania zbierania podpisów.
Co zakłada projekt ustawy?
Projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty oraz Karty Nauczyciela przewiduje kilka fundamentalnych zmian w organizacji zajęć z religii i etyki:
1. Obowiązek uczestnictwa w religii lub etyce
Zgodnie z projektem, każdy uczeń – od przedszkola po szkołę ponadpodstawową (z wyjątkiem szkół dla dorosłych) – będzie miał obowiązek uczęszczania na lekcje religii lub etyki. Rodzice lub pełnoletni uczniowie będą zobowiązani do złożenia deklaracji wyboru najpóźniej do 10 lipca każdego roku.
2. Dwie godziny tygodniowo
Standardem mają być dwie godziny lekcyjne tygodniowo – tak jak to było przez wiele lat w polskich szkołach. W wyjątkowych sytuacjach, za zgodą biskupa diecezjalnego lub władz kościoła mniejszościowego, możliwe będzie zmniejszenie liczby godzin do jednej tygodniowo.
3. Ocena z religii/etyki wliczana do średniej
Projekt zakłada przywrócenie obowiązku wliczania oceny z religii lub etyki do średniej ocen na świadectwie. Uznaje się, że zajęcia te mają charakter formacyjny i edukacyjny na równi z innymi przedmiotami.
4. Organizacja grup
Grupy uczniów mają liczyć co najmniej 7 osób. W przypadku mniejszych szkół – możliwa będzie organizacja zajęć międzyoddziałowych lub w punktach katechetycznych. Górna granica liczby uczniów w grupie to 24.
Etyka i religia jako fundament wychowania – opinie ekspertów
Zarówno projektodawcy, jak i wielu specjalistów z zakresu pedagogiki, psychologii i teologii podkreślają, że obecność przedmiotów takich jak religia i etyka w szkole nie tylko uzupełnia edukację, ale wręcz stanowi jej nieodzowną część.
Bp Wojciech Osial: „Nie ma wychowania bez wartości”
Przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP zauważa, że religia to nie tylko przekazywanie wiedzy o doktrynie, ale wychowanie do życia. – „Dziecko, które nie ma kontaktu z wartościami, nie rozwinie w sobie umiejętności odróżniania dobra od zła, nie zbuduje wewnętrznej siły do walki z uzależnieniami, przemocą czy depresją” – stwierdził w jednym z wywiadów.
Instytut Badań Edukacyjnych: lekcje religii zwiększają motywację
Badania przeprowadzone przez IBE wykazały, że uczniowie uczestniczący w zajęciach religii deklarują wyższy poziom motywacji wewnętrznej, są bardziej wytrwali w nauce i lepiej radzą sobie w sytuacjach kryzysowych. Wnioski te potwierdzają, że religia w szkole ma nie tylko wymiar duchowy, ale również psychologiczno-wychowawczy.
Dr Szymon Grzelak (IPZIN): religijność wspiera zdrowe relacje
Psycholog społeczny i założyciel Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej twierdzi, że religijność nastolatków pozytywnie koreluje z ich postawą prospołeczną, gotowością do założenia rodziny oraz unikania ryzykownych zachowań (np. używek). – „W warunkach kryzysu więzi i tożsamości, religia staje się czynnikiem integrującym i chroniącym” – zaznacza.
Etyka: niezbędna w pluralistycznym społeczeństwie
Dla uczniów, którzy nie uczestniczą w lekcjach religii, zajęcia z etyki są ważnym narzędziem edukacji moralnej. Eksperci wskazują, że etyka:
uczy analizowania konsekwencji decyzji,
rozwija umiejętność dyskusji na temat dylematów moralnych,
promuje wartości uniwersalne: szacunek, uczciwość, odpowiedzialność.
Kryzys wartości i rola szkoły
W dobie rosnącej liczby problemów psychicznych wśród młodzieży, nasilających się aktów agresji i zjawisk takich jak uzależnienia cyfrowe, eksperci alarmują, że szkoła nie może ograniczać się do nauki przedmiotów ścisłych i języków obcych. Musi również dbać o wychowanie.
– „Odcięcie młodego człowieka od moralnego kompasu i duchowych korzeni powoduje zagubienie, frustrację i pustkę egzystencjalną” – twierdzi Krzysztof Zajdel z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Jego zdaniem, zarówno religia, jak i etyka powinny być traktowane jako równoprawne narzędzia edukacji, a nie margines programowy.
Co dalej?
Zgodnie z procedurą obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, projekt ustawy został formalnie złożony w Sejmie 26 czerwca 2025 roku. Parlament ma teraz 3 miesiące na jego rozpatrzenie. Jeśli zostanie przyjęty w I czytaniu, trafi do dalszych prac w komisjach sejmowych.
Nie ma wątpliwości, że projekt wywoła debatę publiczną – dla jednych to powrót do fundamentalnych zasad wychowania, dla innych – niebezpieczny precedens narzucania światopoglądu. Jednak trudno odmówić racji twórcom ustawy, którzy wskazują, że młodzież bez edukacji moralnej i duchowej jest bardziej podatna na zagrożenia cywilizacyjne i społeczne.
Podsumowanie
Akcja „Tak dla religii i etyki w szkole” to przykład dobrze zorganizowanego obywatelskiego sprzeciwu wobec marginalizacji wychowania moralnego w szkole. Projekt ustawy zakłada konkretne, racjonalne zmiany: obowiązkowy wybór między etyką a religią, dwie godziny tygodniowo, ocena wliczana do średniej. Co jednak najważniejsze – proponuje realne narzędzie wzmacniania młodego człowieka wobec chaosu kulturowego i deficytów emocjonalnych.
W czasach, gdy szkoła coraz częściej staje się miejscem rywalizacji i stresu, obecność przestrzeni do rozmowy o wartościach, sumieniu i sensie życia może być dla wielu uczniów nie tylko pomocą – ale ratunkiem.
Ks. Hubert Równicki